Żydzi pojawili się w Biłgoraju najprawdopodobniej już w drugiej połowie XIV wieku. Pierwsza pisemna wzmianka pochodzi z 1597 roku. 20.09.1616 r. ówczesny właściciel Biłgoraja Zbigniew Gorajski, syn założyciela miasta, przyznał Żydom przywilej umożliwiający pełną swobodę osiedlania się w Biłgoraju.
Utworzenie gminy żydowskiej w Biłgoraju datowane jest jednak dopiero na drugą połowę XVII wieku. Wcześniejsze osadnictwo zostało bowiem zahamowane w wyniku rzezi ludności żydowskiej, do których dochodziło w czasie powstania Chmielnickiego w latach 1648–1649. W XVII i XVIII w. większość biłgorajskich Żydów trudniła się handlem. Żydowscy kupcy musieli stanowić znaczną liczbę już na początku XVII wieku. Dowodzi tego fakt, że Gorajski przeniósł w 1611 r. dzień targowy z soboty na czwartek, uwzględniając zwyczaje religijne. W połowie XVIII w. Żydzi wysunęli się na czołowe pozycje w handlu. W 1819 r. na 2307 mieszkańców 616 było Żydami. W XIX w. ludność żydowska mieszkiwała przede wszystkim wokół Rynku, na południe od niego – na ul. Nadstawnej, Cerkiewnej, Tarnogrodzkiej, Morowej, Zatylnej (być może to dzisiejsza u. Krzyżowa), przy ul. Lubelskiej, na „Przedmieściu Lubelskim”, przy „Trakcie Lubelskim” oraz przy „Gościńcu Tarnogrodzkim”. W 1860 r. Biłgoraj liczył 5434 osób, w tym 2070 Żydów. W 1899 r. liczba mieszkańców Biłgoraja wynosiła 8953 osób, w tym 3810 Żydów.Na początku XX w. Żydzi wyspecjalizowali się w sitarstwie. W 1901 r. na 376 warsztatów tego typu tylko 1 był warsztatem chrześcijańskim. W 1921 r. Biłgoraj zamieszkiwały 5603 osoby, w tym 3715 Żydów. Przed II wojną światową liczba mieszkańców Biłgoraja powiększyła się. W sierpniu 1939 r. wynosiła 8270 osób, w tym 5010 Żydów.
W sierpniu 1940 r. Niemcy rozstrzelali wszystkich członków Judenratu w Biłgoraju. Powodem była odmowa prezesa Bina i wiceprezesa Hillela Janowera wytypowania grupy Żydów, którzy wywiezieni mieli zostać do niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Bełżcu oraz utworzenia Policji Żydowskiej.
Na terenie powiatu biłgorajskiego trzy razy przeprowadzano akcje wywózek Żydów do obozu zagłady w Bełżcu. 1.03.1943 r. wg niemieckich danych Biłgoraj liczył 4547 mieszkańców, w tym 4258 Polaków, 212 Ukraińców, 66 Niemców i 11 innych. Władze hitlerowskie nie wspomniały już o ani jednym Żydzie. W okresie okupacji Niemcy wymordowali łącznie około 4000 żydowskiej ludności Biłgoraja.
fot. fotopolska.eu/ info: sztetl.org.pl (Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN)
Komentarze (0)