W dzisiejszym artykule z naszej serii poświęconej prawu wyjaśniamy czym są zasady współżycia społecznego w kontekście prawa pracy. Wyjaśnimy jak niepisane normy etyczne wpływają na relacje zawodowe oraz jakie są konsekwencje ich naruszenia, zarówno dla pracodawców, jak i pracowników.
Zasady współżycia społecznego często są przywoływane w kontekście prawa cywilnego, a ich znaczenie rozciąga się również na prawo pracy. Choć pojęcie to nie zostało precyzyjnie zdefiniowane w konkretnym przepisie, jego obecność jest widoczna w praktyce prawnej i orzecznictwie. Artykuł 5 Kodeksu cywilnego (KC) pośrednio odnosi się do tych zasad, stanowiąc, że nie można wykorzystywać swoich praw w sposób sprzeczny z ich społeczno-gospodarczym przeznaczeniem lub zasadami współżycia społecznego. Zasady te, ujmowane jako normy etyczne obowiązujące w społeczności, obejmują szacunek wobec innych, uczciwość, prawdomówność oraz szanowanie pracy innych bez wykorzystywania.
Art. 5 KC a praktyka prawna
Jak zaznaczył Sąd Apelacyjny w Gdańsku (wyrok z 31 marca 2022 r., sygn. akt V AGa 113/21), art. 5 KC ma zastosowanie w sytuacjach, gdzie wykorzystanie praw prowadzi do skutków sprzecznych z powszechnie akceptowanymi normami społecznymi. Zakaz korzystania z praw podmiotowych w określonych granicach opiera się na klauzuli generalnej, wymagającej doprecyzowania w konkretnych przypadkach. Zasady współżycia społecznego synchronizują przepisy prawne z nakazami moralności i obyczajów, a ich stosowanie jest uzasadnione, gdy rozstrzygnięcie zgodne z prawem byłoby negatywnie ocenione na podstawie norm pozaprawnych.
W praktyce prawniczej, odwołanie się do zasad współżycia społecznego bywa traktowane jako ostatnia deska ratunku, kiedy inne argumenty zawodzą. Jednak oparcie się wyłącznie na art. 5 KC rzadko przynosi sukces w sądzie.
Zasady współżycia społecznego w prawie pracy
W relacji pracodawca-pracownik, obok art. 5 KC, równie istotny jest art. 8 Kodeksu pracy (KP). Ten ostatni zakłada, że nie można nadużywać swoich praw w sposób sprzeczny z ich społeczno-gospodarczym przeznaczeniem lub zasadami współżycia społecznego. W prawie pracy dominuje założenie, że prawa są wykorzystywane legalnie, a nadużycie prawa jest możliwe tylko wyjątkowo i wymaga szczególnego uzasadnienia, zwłaszcza o charakterze etycznym, moralnym i obyczajowym.
Przy stosowaniu art. 8 KP, każde działanie lub zaniechanie może być uznane za nadużycie prawa, jeśli jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Klauzule generalne nie mogą jednak naruszać skutków prawnych wynikających z bezwzględnie obowiązujących norm prawa pracy.
Ocena, czy doszło do naruszenia zasad współżycia społecznego, zależy od indywidualnych okoliczności każdego przypadku. Jak wynika z orzecznictwa sądu najwyższego nie określa on ścisłych reguł w tej materii, lecz wskazuje ogólne dyrektywy. Konieczne jest uwzględnienie kontekstu całej sprawy, w tym przyczyn opóźnień w dochodzeniu roszczeń, wpływu zachowania dłużnika na proces przedawnienia oraz natury doznanej szkody.
Zasady współżycia społecznego, mimo że nie są zdefiniowane w przepisach, odgrywają istotną rolę w prawie pracy, wpływając na interpretację i stosowanie przepisów. Są nie tylko teoretycznymi konstrukcjami, lecz mają praktyczne zastosowanie w rozstrzyganiu sporów, gdzie aspekty moralne, etyczne i obyczajowe mają wpływ na ocenę działań stron stosunku pracy. Warto pamiętać, że naruszenie tych zasad może prowadzić do konsekwencji prawnych, w tym żądania rekompensaty.
Niniejszy artykuł ma charakter wyłącznie informacyjny i nie stanowi porady prawnej. Kwestie dotyczące zasad współżycia społecznego w prawie pracy są skomplikowane i wymagają indywidualnego podejścia do każdego przypadku. Jeśli masz pytania lub wątpliwości związane z prawem pracy, prawem cywilnym czy innymi zagadnieniami prawnymi, zachęcamy do skorzystania z usług wykwalifikowanego prawnika. Specjalistyczną pomoc prawną oferuje kancelaria Andrzej Jakubowski Kancelarie Radców Prawnych Bydgoszcz, z których usług możesz skorzystać, odwiedzając stronę: https://jczkancelaria.pl
Komentarze (0)